Netcongestie. Een woord dat voor veel bedrijven synoniem staat voor frustratie. Bijvoorbeeld bedrijven die willen uitbreiden maar vastlopen op het volle stroomnet. Wachtrijen, boze brieven, onmacht. Eind 2022 ging Marco Witschge, facilitator bij Mensen Maken de Transitie, het veld in. Wat gebeurt er écht bij ondernemers die te maken krijgen met een vol elektriciteitsnet? Zijn bevinding: dit lossen we alleen op door met alle partijen, van netbeheerders tot installateurs en ondernemers, om tafel te gaan. “Nu de leeraanpak netcongestie wordt overgedragen, is dit het moment om terug te kijken: wat werkte, wat verraste, en waarom ging het ineens wél vooruit?”
Aan tafel
Na zijn eerste verkenning haakte themahouder ketensamenwerking, Serena Scholte, aan. En in februari 2024 begonnen zij met de leeraanpak netcongestie: klein, praktisch, met lef en gericht op grote resultaten. Beiden zagen al snel dat het ging om een ketenvraagstuk. Serena: “Als je netcongestie wilt aanpakken, moet je met alle partijen in de keten samen in gesprek. Dat bleek makkelijker gezegd dan gedaan, want de sfeer was gespannen. Veel boosheid was gericht op de netbeheerder.” De uitdaging was groot: zou je netbeheerders überhaupt in één zaal krijgen met ondernemers? Door bewust ruimte te maken voor emotie, en niet alleen voor inhoudelijke problemen, ontstond er iets bijzonders. Marco: “Wij creëerden een veilige omgeving waarin iedereen zijn of haar perspectief kon inbrengen en er tegelijk ruimte was om gevoelens te delen. Luisteren bleek ook een sleutel, echt weten wat er aan de kant van de ander speelt. In het hoofd maar ook in het hart. Er ontstond begrip over en weer. Ik snap ook wel jouw verantwoordelijkheid, jouw frustratie, jouw onmacht. Dat legde de basis voor respectvolle samenwerking.”
De ondernemer centraal
Wat de aanpak verder kenmerkte was het consequent centraal stellen van de ondernemer. Samen met VNO-NCW doken ze in het ondernemersperspectief. “We zijn op bezoek gegaan bij een sportcomplex en hebben de eigenaar van een industriële bakkerij laten vertellen over zijn ervaringen met ketenpartners in het oplossen van zijn netcongestieprobleem,” vertelt Serena. “Wij vroegen hen om aan de deelnemende ketenpartners uit te leggen: hoe is het dan voor jou als ondernemer?” Al snel werd duidelijk: dé ondernemer bestaat niet. Marco en Serena onderscheidden verschillende segmenten langs twee assen: groot versus klein verbruik, en de mate waarin je met netcongestie te maken hebt. Marco: “Er zijn ondernemers met overschrijdingen, ondernemers in een wachtrij, en ondernemers zonder direct probleem maar met flexibiliteitspotentieel. Elk segment vraagt om een eigen aanpak.”
Sprintaanpak
Wat volgde was een reeks korte, doelgerichte ‘sprints’ waarin concrete oplossingen werden getest. “We werkten in een vaste kadans van drie weken,” legt Serena uit. “Wat gaan we aanpakken, wat leveren we op, wie doet wat? Dan zien we elkaar weer en vragen: hoe sta je ervoor, wat heb je nodig, hoe kunnen we elkaar helpen? Zo hou je de gang erin. En de partijen die echt aangaan, leveren meer op dan we vooraf hadden kunnen bedenken.”
Resultaten
Een van de eerste successen was de zogenaamde 80%-melding. Het idee kwam van het Rijksvastgoedbedrijf: wat als ondernemers een seintje krijgen zodra hun stroom-piekverbruik het maximum nadert? Net als bij een telefoonabonnement, een waarschuwing voordat je buiten je bundel gaat. Samen met meetbedrijven en installateurs werkten ze het uit en testten dit in de praktijk. Ondernemers reageerden enthousiast door het inzicht dat ze kregen in hun eigen verbruik.
Tone of voice
Een ander concreet resultaat is het herschrijven van de toon in de brieven die ondernemers van netbeheerders ontvangen. Inmiddels werkt Netbeheer Nederland aan een landelijke richtlijn die beter aansluit bij de verschillende situaties van ondernemers. Ook op de wachtrijproblematiek zetten ze stappen. Serena: “Ondernemers die wachten op uitbreiding van hun aansluiting blijken vaak zelf al veel te kunnen doen ‘achter de meter’. Door inzicht te geven in hun verbruiksprofiel kunnen ze piekbelasting verminderen, soms wel met 15 tot 30 procent. Daarvoor is nu een praktische aanpak ontwikkeld met installateurs en adviseurs, zodat ondernemers niet hoeven af te wachten.”
Flexcontracten
En dan is er nog de flexibele capaciteit: bedrijven zonder direct probleem, maar mét ruimte om bij te dragen aan een stabieler net. Vanuit overheid en netbeheerders wordt hier volop ingezet en ontwikkeld. In de leeraanpak voegen wij daar steeds het perspectief van ondernemers aan toe, zodat nieuwe flexproducten ook daadwerkelijk aansluiten bij hun praktijk en aantrekkelijk genoeg worden om mee te doen. Samen met netbeheerders en ondernemers onderzoeken we hoe zulke flexcontracten kunnen worden ontwikkeld, met oog voor beide belangen. “De huidige flexproducten sluiten onvoldoende aan op de behoeften en wensen van ondernemers die je hierin wilt meekrijgen,” constateert Marco. Tijdens een werkbezoek aan het Verenigd Koninkrijk vertelden netbeheerders en flexaanbieders hem dat klein beginnen en luisteren naar bedrijven de basis heeft gelegd voor een bloeiende flexmarkt van inmiddels enkele miljarden Britse pond. Die les neemt hij mee terug naar Nederland.
Servaas van der Ven, VNO-NCW | MKB-Nederland: “Het unieke van Mensen Maken de Transitie is dat partijen uit de hele keten op een praktische manier samenwerken. Niet gericht op nog meer beleid of nog meer regulering: maar juist gericht op praktische oplossingen die ondernemers echt helpen. Ik ben blij dat dat deze werkwijze nu verder verbreed wordt en dat vier ketenpartijen hierin investeren. Dat geeft vertrouwen voor de toekomst!”
Nu de leeraanpak staat, is het tijd voor een nieuwe fase. Vanaf 1 januari gaat het programma verder onder de vlag van MKB-Nederland, samen met Techniek Nederland, Netbeheer Nederland en het ministerie van Klimaat en Groene Groei. Daarmee wordt de werkwijze van Mensen Maken de Transitie stevig verankerd in de branche zelf en krijgt de implementatie van oplossingen meer slagkracht. Marco Witschge blijft betrokken en zorgt dat de manier van werken wordt voortgezet. “We gaan gewoon door met de activiteiten. Dezelfde kadans, dezelfde aanpak. Alleen wordt die nu aangevuld, uitgebreid en verlengd.” De opgave verandert niet. De leeraanpak netcongestie laat zien dat je grote maatschappelijke vraagstukken oplost door klein te beginnen, door écht te luisteren, en door alle schakels in de keten samen te brengen. Met de ondernemer centraal, altijd.
Wil je hier meer over weten? Neem dan contact op met Marco of Serena.
