Warmtepompen in sociale huurwoningen lijken een logische stap richting verduurzaming. Toch blijft opschaling vaak steken in losse pilots. Te veel onzekerheden, versnipperde kennis en harde beperkingen zoals netcongestie zorgen voor vertraging. En daarom begon Mensen Maken de Transitie (MMT) met een leeraanpak. Samen met Aedes, Techniek Nederland en Team Duurzaam Installeren (TDI) werken zij aan wat écht werkt in de praktijk. Marco Witschge faciliteert deze leeraanpak samen met co-facilitator Henry Kasper. Zij brengen mensen bij elkaar, signaleren knelpunten, koppelen ze aan mogelijke oplossingen en zorgen dat goede ideeën niet in bureaulades verdwijnen.
Luisteren eerst
“Niemand begint hier op nul,” zegt Marco Witschge. “Iedere woningcorporatie is al bezig met verduurzamen. Maar ze lopen vaak vast op dezelfde vragen.” Die gedeelde knelpunten vormen de basis van de leeraanpak warmtepompen. MMT begeleidt het leerproces in de praktijk. “Onze kracht zit in het bij elkaar brengen van de juiste mensen, rond een concreet vraagstuk.” In de zomer van 2024 hield Marco twintig diepte-interviews met corporaties, installateurs en fabrikanten. “We zijn gewoon gaan luisteren. Waar loop je tegenaan, wat werkt wel, wat niet? Zo kwamen we tot een lijst van 283 knelpunten,” vertelt Marco. “Dan zou je kunnen denken dat de moed je in je schoenen zakt. Maar juist die veelheid laat zien dat we echt van elkaar kunnen leren.”
Vier lijnen
MMT bracht structuur aan door de knelpunten te clusteren in vier actielijnen: basis op orde, makkelijker meedoen, betrouwbaar begroten en gevalideerde data voor succes. De eerste actielijn is inmiddels verankerd in de praktijk. “‘Basis op orde’ is een soort checklist,” legt Marco uit. “We maken inzichtelijk wat je als corporatie geregeld moet hebben voordat je opschaalt met warmtepompen. Van warmtekaarten tot woonlastenanalyses en subsidies.” Daarnaast verzamelde MMT in de actielijn ‘makkelijker meedoen’ negen succesvolle aanpakken uit de markt. Deze zijn op eenduidige wijze vastgelegd zodat ze overdraagbaar zijn, en komen beschikbaar via de websites van Aedes en Techniek Nederland. Daarmee maken we het voor anderen makkelijker om in te stappen zonder het wiel opnieuw uit te vinden. Veel van deze aanpakken zijn al in praktijk gebracht met aantoonbare positieve resultaten. Door deze voorbeelden op te schalen en breed te delen, ontstaat een sneeuwbaleffect.
Paul Steger, adviseur strategie, Wooncompagnie:
“Deze aanpak helpt ons om onze werkwijze verder te verbeteren. Ook heeft het ons inzicht gegeven in nieuwe concepten en producten. En natuurlijk is het leuk om de kennis te delen.”
Praktijk centraal
De tweede helft van dit jaar staat voor Marco in het teken van twee verdiepende lijnen: ‘betrouwbaar begroten’ en ‘gevalideerde data voor succes’. Marco: “De eerste helpt corporaties om voorspelbare en realistische kostenramingen te maken. De tweede biedt inzicht in prestaties van warmtepompen. Wat doet een warmtepomp in de praktijk, onder verschillende omstandigheden? Die transparantie is nodig om onzekerheid weg te nemen.” Er wordt gewerkt aan gevalideerde performance-data van verschillende warmtepompen, zodat corporaties beter onderbouwde keuzes kunnen maken. MMT werkt hiervoor samen met TDI, een netwerk van grote installatiebedrijven die de verduurzaming ketenbreed aanpakken. Ze werken onder anderen nauw samen met fabrikanten van warmtepompen en hebben een concreet plan met meerdere werkstromen, waaronder het verkorten van de installatietijd. “Zij willen die tijd halveren. Dat levert enorme winst op in doorlooptijd, kosten en bewonerscomfort. En het mooie is: ze delen hun inzichten actief met de rest van de community.“ MMT houdt bewust vast aan de praktijk. “We bedenken niet alleen oplossingen, we testen ze ook,” benadrukt Marco. “Wat werkt wel, wat werkt niet? En dan verbeteren we het. Leren door te doen, dat is het uitgangspunt.”
Grenzen verleggen
Dat gebeurt in korte sprints, met deelnemers die allemaal iets willen bijdragen. Tijdens deze sprints worden concrete oplossingen getest, gedeeld en verbeterd. Regelmatig organiseert digitale MMT lunchsessies, waarin deelnemers hun voortgang delen en feedback ophalen. De rol van MMT is daarbij neutraal en faciliterend voor de verschillende ketenrollen: opdrachtgever, installateur, fabrikant. Ook netbeheerders schuiven aan in deze gesprekken. Zo ontstaan nieuwe oplossingen voor bijvoorbeeld netcongestie, waarbij wordt gezocht naar manieren om binnen de beperkingen toch mogelijkheden te creëren. “Ik ben geen superexpert die alles weet,” zegt Marco. “Ons werk draait om knelpunten en oplossingen met elkaar te verbinden. En om mensen die meestal niet met elkaar praten aan één tafel te krijgen.” Want de energietransitie vraagt om meer dan techniek. “Als je in je eentje tegen een probleem aan blijft kijken, gebeurt er niets. Maar zodra je goed naar elkaar luistert en elkaars belangen begrijpt, ontstaan er nieuwe ideeën.” Zo blijkt bijvoorbeeld dat zelfs netcongestie, een van de hardnekkigste belemmeringen, niet altijd een showstopper is. “Door ‘netbewust installeren’ kun je soms binnen de bestaande beperkingen tóch verder. Zolang iedereen meedenkt vanuit zijn eigen rol.”
Twan van Grinsven, Operationeel directeur Kemkens:
“Soms zoek je mensen bij elkaar die kansen zien in plaats van belemmeringen. Dingen doen in plaats van plannen maken. Bewegen in tijden van onzekerheid en keuzes maken in plaats van stil staan. Realistisch, scherp en constructief op zoek gaan naar wat wel kan!” #trots #vertrouwen #energietransitie
Groeiende community
De community rond de leeraanpak telt inmiddels ruim honderd deelnemers, waarvan 55 woningcorporaties. Die leren van elkaar, op allerlei niveaus. “Soms gaat het om grote strategische keuzes. Soms om iets heel concreets, zoals hoe je investeringskosten doorrekent aan de huurder,” aldus Marco. “Alles telt.” Ook technologie ontwikkelt zich snel. “Warmtepompen worden stiller, compacter en goedkoper. Dat maakt ze steeds aantrekkelijker voor bredere toepassing.”
Marco benadrukt dat woningcorporaties die nog twijfelen er goed aan doen om nu aan te haken. “Je hoeft niet morgen te beginnen met grootschalige plaatsingen, maar dit is hét moment om mee te kijken, te leren en je voor te bereiden. Deze techniek gaat hoe dan ook een grote rol spelen. Dan kun je maar beter voorbereid zijn.”
Wil je hier meer over weten? Neem dan contact op met Marco of Henry. Of bekijk het leerpunt ‘Drempels vertragen toepassing van warmtepompen in sociale huurwoningen’ en bijbehorende mijlpalen hier.
