De stille revolutie in de portiekflat
Wat er gebeurt als techniek, mensen en leervermogen samenkomen
Met ruim veertig jaar ervaring als engineer brengt Mark Sprenkels, manager Kenniscentrum Energietransitie bij Breman, heel wat kennis mee voor de leeraanpak woningcorporaties. Hij heeft een hart voor techniek, maar ook voor de mens en de maatschappij. Toen hij de vraag kreeg wat te doen om oudere flatgebouwen te verduurzamen, zat Mark op het puntje van zijn stoel. Hij beet zich er stevig in vast en het resultaat mag er zijn: “We hebben nu een concept ontwikkeld waarmee we de energierekening voor bewoners verlagen, het comfort verbeteren en de CO₂-uitstoot verminderen.”
Meedenken aan oplossingen
Mark houdt voortdurend de vinger aan de pols van wat er speelt in de sector. Zijn team vertaalt nieuwe ontwikkelingen naar praktische kennis voor klanten, zoals woningcorporaties en bouwbedrijven. “Wij zorgen dat onze kennis relevant is voor de praktijk,” vertelt hij. “Daarvoor moeten we niet alleen zenden, maar ook ophalen wat er leeft. We bewegen in allerlei netwerken en werkgroepen, van overheden tot brancheorganisaties. Vanuit die verbinding zijn we samen met Team Duurzaam Installeren betrokken geraakt bij de leeraanpak woningcorporaties van Mensen Maken de Transitie. Dat past bij onze rol: meedenken, leren en samen oplossingen ontwikkelen voor de uitvoering van de energietransitie.”
Oproep
Het idee ontstond niet achter een bureau, maar door een concrete vraag uit de praktijk. Een woningcorporatie in Rotterdam daagde de markt in 2021 uit: bedenk een oplossing voor portiekflats die verouderd zijn, klein van formaat en lastig te isoleren. Breman ging met die uitdaging aan de slag. “We zijn met een team gaan brainstormen: hoe kunnen we deze woningen betaalbaar verduurzamen zonder ingrijpende verbouwing? We hebben verschillende ideeën uitgeprobeerd en steeds getoetst aan één vraag: wat levert het meeste op voor bewoners, de woningcorporatie en de maatschappij?”
Zó gefixt
Het idee bleek even eenvoudig als doeltreffend. In plaats van iedere woning een eigen warmtepomp te geven, plaatst Breman één collectieve warmtepomp per ‘streng’ van vier ‘op elkaar gestapelde’ woningen. De bestaande cv-ketels blijven hangen, worden gebruikt voor warm tapwater in de keuken en de badkamer en kunnen bijspringen op piekmomenten of als het elektriciteitsnet overbelast raakt. Zo blijft het comfort gelijk, terwijl het aardgasverbruik drastisch daalt. “Bewoners hoeven hun woning niet uit, er zijn geen ingrijpende verbouwingen nodig en de energierekening gaat omlaag,” legt Mark uit. Het concept is speciaal ontwikkeld voor portiekflats tot vier verdiepingen hoog. Dit type gebouw staat in veel steden en er wonen vaak mensen met een kleinere portemonnee.
Aanpassingen
Van de vijf partijen die door de corporatie waren geselecteerd, kreeg Breman de vraag om zijn voorstel uit te voeren. De pilot leverde waardevolle kennis op. “Het concept bleef hetzelfde, maar de uitvoering is totaal veranderd.” Dat past ook goed bij de leeraanpak van MMT: leren door te doen en samen ontdekken wat echt werkt. Op basis van ervaringen van bewoners en data uit de praktijk verbeterde Breman het concept samen met TNO en Team Duurzaam Installeren (TDI). Deze samenwerking sluit aan bij het innovatieprogramma TDI500, waarmee TNO en Stichting TDI nieuwe installatieconcepten ontwikkelen en opschaling van (hybride) warmtepompen versnellen. Het resultaat: andere producten, slimmere aansturing en een efficiëntere uitvoering. Die samenwerking leverde niet alleen een beter systeem op, maar ook een gelijkwaardigheidsverklaring. Dat betekent dat woningcorporaties het concept volledig kunnen meenemen in hun berekeningen voor energielabels.
Wat Breman drijft, is meer dan technische innovatie alleen. “We doen dit niet omdat we warmtepompen willen verkopen, maar ook omdat we iets willen betekenen voor mensen die in energiearmoede leven. Juist in die oudere portiekflats is de nood hoog. We laten zien dat betaalbare oplossingen mogelijk zijn, zonder dat bewoners aan comfort inleveren.”
Klaar voor
Ondanks de succesvolle pilots ligt de vervolgopdrachten nog niet voor het oprapen. “Er zijn duizenden flats in Nederland die hiervoor geschikt zijn,” zegt Mark. “Toch blijft het stil. Terwijl de warmtenetten op zich laten wachten, is dit juist een kansrijke oplossing om nú iets te doen aan energiearmoede.” Dat woningcorporaties niet meteen aanhaken, heeft volgens hem te maken met de veelheid aan keuzes en regels. “Corporaties hebben enorm veel op hun bord. De verduurzaming van gebouwen is maar één van de thema’s waar ze mee te maken hebben. Met de leeraanpak van MMT hebben we die knelpunten goed in kaart gebracht. Dat helpt om samen te zoeken naar wat wél kan.”
Zijn oproep aan corporaties is dan ook helder: betrek je installateur vroeg in het proces. “Er zijn zulke goede installatietechnische oplossingen,” benadrukt hij. “Kijk niet alleen naar isolatie of nieuw glas, maar ook naar wat techniek kan doen. Voor minder geld kun je vaak meer winst behalen: lagere energierekeningen, minder CO₂-uitstoot en meer comfort voor bewoners. Wij staan te trappelen om met corporaties verder te leren en dit concept breder toe te passen. De nood is hoog en de oplossingen zijn er al.”
Leeraanpak woningcorporaties
Bij Mensen Maken de Transitie werken bouwbedrijven, installateurs, netbeheerders en kennisinstellingen samen aan praktische oplossingen die de uitvoering van de energietransitie versnellen. Dat doen we via leeraanpakken: trajecten waarin partijen samen leren wat werkt en wat beter kan. Een van die leerlijnen richt zich op woningcorporaties. Vooral bij gestapelde bouw, zoals portiekflats, is verduurzaming complex. De techniek is er, maar beperkte ruimte, kosten en organisatorische knelpunten maken de uitvoering lastig. In deze leeraanpak brengen we Team Duurzaam Installeren, woningcorporaties, installateurs, fabrikanten en onderzoekers bij elkaar om gezamenlijk haalbare oplossingen te vinden voor barrières die de verduurzaming vertragen.
Wil je hier meer over weten? Neem dan contact op met Henry of Marco
