Groningen laat zien: samenwerking, vakmanschap en nabijheid zijn de sleutel

MMT-denkkracht voor Nij Begun: isolatieaanpak in Groningen en Noord-Drenthe

Tijdens ons werkbezoek aan Groningen stond één onderwerp nadrukkelijk centraal: Nij Begun. Dit programma vloeit voort uit de parlementaire enquête over de aardbevingsproblematiek en beoogt een “ereschuld” in te lossen voor Groningen en Noord-Drenthe. De komende dertig jaar worden vijftig maatregelen uitgevoerd, waaronder maatregel 29: de isolatieaanpak. Alleen al voor deze maatregel is 1,65 miljard euro beschikbaar gesteld. De ambitie is groot: in tien jaar tijd moeten 200.000 koopwoningen en 100.000 huurwoningen naar de Isolatiestandaard worden gebracht.

Piet-Jan Dijkstra (projectmanager Markt & Opschaling) gaf ons een inkijk in de omvang van de uitdaging: 1.700 isolatiemaatregelen per week in een gebied waar bewonersvertrouwen cruciaal is. De subsidieregeling is juridisch dichtgetimmerd, maar in de praktijk lastig uitvoerbaar. Daarom vroeg hij Mensen Maken de Transitie mee te denken over vier vragen: hoe organiseer je de markt, waar liggen kansen en bedreigingen, welke innovaties zijn nodig en hoe los je de grootste knelpunten op? 

In kleine groepen kwamen we tot een aantal duidelijke lijnen. Consortia per buurt of wijk – een buurtaanpak – kunnen zorgen voor continuïteit en samenwerking tussen aannemers, installateurs en energieadviseurs. Een programmatische aanpak, met standaarden en opleidingsprogramma’s, helpt om tempo te maken. 

De grootste kans zit in het meenemen van bewoners. Met een digitale kieswijzer of persoonlijke gesprekken kunnen zij beter keuzes maken. Bedreigingen liggen vooral in tegenstrijdig beleid en het risico dat bewoners afhaken als hun zorgen niet serieus worden genomen.

Innovaties zijn nodig om te versnellen, zoals een systeem voor de meest voorkomende woningtypen, een digitale klantreis die bewoners stap voor stap meeneemt en inzet van ambassadeurs om vertrouwen op te bouwen.

Samen verder

De conclusie na de sessie is helder: de isolatieaanpak in Groningen en Noord-Drenthe vraagt niet alleen om geld en regels, maar vooral om samenwerking, creativiteit en nabijheid. Door bewoners serieus te nemen, consortia te vormen en innovaties slim in te zetten, kan de enorme opgave van 300.000 woningen haalbaar worden.

Voor Mensen Maken de Transitie was het inspirerend om op deze manier mee te denken. We nemen de lessen uit Groningen mee in onze bredere praktijk en blijven dit traject volgen. Want verduurzamen in het aardbevingsgebied is meer dan techniek – het is vooral een kwestie van mensen, vertrouwen en samen volhouden.

In Westeremden versnelt de LS Buurtaanpak de energietransitie

Tijdens ons werkbezoek in Groningen bezochten we ook Westeremden, waar Enexis samen met aannemer Hanab en de gemeente werkt aan de LS Buurtaanpak. Een bijzonder project, midden in het aardbevingsgebied: smalle straatjes, oude klinkerwegen en 40 centimeter puin onder de grond maken de omstandigheden uitdagend. Toch is juist hier de samenwerking een voorbeeld van hoe de energietransitie versneld kan worden.

De nieuwe werkwijze van de LS Buurtaanpak betekent dat aannemers niet alleen de uitvoering doen, maar ook verantwoordelijk zijn voor de engineering en voorbereiding. Door deze verschuiving in de keten kunnen projecten sneller en zelfstandiger worden uitgevoerd. Enexis maakt vooraf langdurige afspraken met aannemers, waardoor er meer structurele uitvoeringscapaciteit beschikbaar komt.

Team draait ‘als een trein’

In Westeremden zien we hoe dit in de praktijk werkt. Het team draait als een trein: de samenwerking tussen aannemer en netbeheerder verloopt soepel, er is voldoende menskracht en een sterke projectleider die de voortgang bewaakt. Cruciaal daarbij is de aandacht voor bewoners. Het team luistert naar vragen en zorgen en helpt waar het kan; essentieel in een gebied waar vertrouwen op nummer één staat.

Sleutel tot succes 

Dankzij deze aanpak wordt niet alleen de capaciteit van het elektriciteitsnet vergroot, maar ook het vertrouwen van bewoners versterkt. Westeremden laat zien dat zelfs in de meest complexe omstandigheden samenwerking, vakmanschap en nabijheid de sleutel zijn om de energietransitie waar te maken

Onze dank

Themahouder Christiaan Oosterhof: “Een prachtig voorbeeld van de LS buurtaanpak! De bewoners uit deze wijken willen ook graag verduurzamen en daar is een beter elektriciteitsnet voor nodig. Mooi om te zien dat ook in dit soort uitdagende wijken Enexis, de aannemer Hanab en de gemeenten goed met elkaar samenwerken. Zo versnellen we samen de energietransitie. Dank voor de gastvrije (en stormachtige) ontvangst in het mooie Westeremden!”

Opschalen van warmtenetten: leren van de uitvoering in Groningen

Warmtenetten staan aan de vooravond van een nieuwe impuls met de nieuwe Warmtewet. Juist nu is het essentieel om te leren van de praktijk. Daarom gingen we op werkbezoek in Selwerd-Zuid, georganiseerd door Warmtestad en Grunneger Power. Deze wijk is volop in uitvoering; er worden 212 woningen aangesloten op een publiek warmtenet.

Wat we leren? Het gaat niet alleen om techniek, maar vooral om samenwerking. Tussen beleid en praktijk, tussen innovatie en draagvlak, tussen bewoners en professionals. En juist die samenwerking vraagt in de praktijk nog aandacht. Een klein detail – het verwijderen van de gasmeter – bleek grote gevolgen te hebben. Door beperkte capaciteit bij netbeheerders en regels over wie dit mag uitvoeren, ontstaat vertraging. Omdat de ISDE-subsidie pas wordt uitbetaald na verwijdering van de gasmeter, zou dit bewoners extra geld en tijd kosten.

De gemeente Groningen vond hiervoor een oplossing, zodat bewoners in dit project geen hinder ondervinden. Voor de gemeente zelf, voor eigenaar-bewoners die liever geen machtiging afgeven en bij opschaling naar andere wijken blijft het knelpunt echter bestaan, omdat onzeker is of deze regeling op termijn houdbaar blijft. Het gevolg: vertraging, frustratie en extra overlast. Dat is typisch zo’n vraagstuk waar ons MMT-hart sneller van gaat kloppen!

Serena Scholte, themahouder Ketensamenwerking: “Bij Warmtestad in Groningen bleek hoe waardevol het is dat wij een praktisch probleem – in dit geval een soepel proces voor de verwijdering van de gasmeter – bij de juiste mensen kunnen adresseren. In dit geval is dat RVO, de uitvoerende organisatie van de ISDE-subsidie. Als we dit opgelost krijgen, voorkomen we onnodige vertraging.”

Tegelijkertijd zagen we wat wél werkt: persoonlijk contact via keukentafelgesprekken, een gratis aansluiting, heldere communicatie en een wijkinformatiepunt dat vertrouwen schept. Warmtestad en Grunneger Power laten zien dat techniek pas werkt als bewoners worden meegenomen.

Versnellen in de energietransitie begint bij het oplossen van concrete vraagstukken – slim, samen en met oog voor uitvoering.

Dank aan Mathilde Mars, Hester Bax, Melissa de Wit en alle betrokkenen van Warmtestad en Grunneger Power voor hun inzet en samenwerking.

Innovatie gaat sneller dan onderwijs – en dat vraagt om actie

Zeb Bergsma, themahouder Meer Technici: “Ik zie ENTRANCE als een inspirerend voorbeeld van hoe onderzoek, onderwijs en bedrijfsleven elkaar fysiek ontmoeten rond maatschappelijke uitdagingen in de energietransitie.”

Tijdens ons werkbezoek aan ENTRANCE in Groningen zagen we hoe onderwijs, onderzoek en bedrijven hier écht samenwerken aan oplossingen die de energietransitie versnellen – in een open innovatieklimaat dat uitnodigt tot doen.

Een belangrijke spil daarin is het Business Development Team. Zij zorgen ervoor dat technologieën niet alleen ontwikkeld worden, maar ook daadwerkelijk aansluiten bij de behoeften van het bedrijfsleven en de maatschappij.

Naïma Kassem, themahouder Laadinfra: “Wat mij vooral is bijgebleven, is dat innovatie vaak sneller gaat dan onderwijs kan bijhouden. Juist daarom is het cruciaal dat onderwijs en bedrijfsleven samen optrekken bij het formuleren van vraagstukken en het ontwikkelen van oplossingen. Alleen dan kan talent zich ontwikkelen in het tempo dat de samenleving nodig heeft.”

Henry Kasper, themahouder Technologische Innovatie voegt daar een ander belangrijk perspectief aan toe: “Het is goed dat ENTRANCE veel aandacht schenkt aan technologieën die nog niet ‘marktklaar’ zijn, zoals waterstof. De langere tijdshorizon zorgt voor het stabiele onderzoeksklimaat dat het onderwijs nodig heeft. En zonder onderwijs blijft die technologie liggen, want marktpartijen stappen pas in als er marktpotentie is.”

Naast de inzichten kregen we ook een kijkje achter de schermen: van de energieproeftuin en het Heat House tot het ReMo-Lab en de Energy Transition Bridge.

Wil je hier meer over weten? Neem dan contact op met het team van MMT.